Column verscheen eerder in De Tijd. Auteur: Caroline Pauwels, rector van de VUB en professor communicatiewetenschappen.
Foto: Klimaatmars 2019 © VUB / Thierry Geenen
De mars op Mars
Is there life on Mars? Voor Bowie komt het antwoord te laat. Al tweette Beatle Ringo Starr dat ‘David Bowie will be pleased’, meteen na de succesvolle landing van de marsverkenner Perseverance vorige week. Na de zeven minuten van horror – de omschrijving van dat allerlaatste maar aartsmoeilijke stukje van de lange reis die op 30 juli begon – kregen we het uitbundige gejuich te zien van de vele NASA-medewerkers. De voorbereiding van de lancering gebeurde in volle pandemie, wat de prestatie alleen maar indrukwekkender maakt. En de landing – onder een andere president dan bij de lancering – was beslist opbeurend nieuws in deze schijnbaar uitzichtloze periode.
Een paar jaar geleden, in november 2018, kreeg ik de unieke kans om bij NASA een vergelijkbare landing van de Marslander InSight live en fysiek mee te maken. Ik heb al vaker gezegd dat die ervaring onvergetelijk was. Er is de onvoorstelbare precisie waarmee de hele operatie verloopt, het onderliggende wetenschappelijke teamwork ook, maar ook toen al troffen mij de emoties die zo’n missie losmaakte. Niet alleen bij de mensen van NASA, maar zowat overal in de wereld, ook bij ons. Terecht zijn we trots op het technologisch en wetenschappelijk vernuft dat Marsmissies mogelijk maakt. We hebben zo’n droom nodig.
We hoeven niet zo nodig ‘dapper te gaan waar geen mens ooit is geweest’.
Maar dromen zijn ook hier misschien een beetje bedrog. Door gesprekken met collega’s uit de natuurkunde en de exacte wetenschappen ben ik alvast een stuk genuanceerder geworden. Het prijskaartje is bijvoorbeeld astronomisch hoog: alleen al de robotjeep heeft meer dan 2 miljard gekost. Dat mag uiteraard, alleen is het niet perse zinvol om apparaten, laat staan mensen naar de maan of naar Mars te sturen.
Vandaag kunnen we immers al gigantisch veel observeren met sensoren die zich op aarde of op satellieten net buiten de atmosfeer bevinden. Dat is zoveel goedkoper én efficiënter dan tuigen – al dan niet bemand - te laten neerploffen op Mars. En minstens even vernuftig. Signalen vanuit het heelal bereiken ons via ruimtetelescopen zoals Hubble, via het internationale Icecube-project op de Zuidpool waar wetenschappers - onder wie een aantal VUB-collega’s - hoogenergetische neutrino’s detecteren. We exploreren het universum aan de hand van radiogolven en met de geplande Einstein Telescoop via gravitatiegolven.
Kortom, we hoeven niet zo nodig ‘dapper te gaan waar geen mens ooit is geweest’. Ook al maakt het natuurlijk wel indruk, zo’n Marsmissie met een robotjeep. De Perseverance gaat op zoek naar sporen van (vroeger) microbiologisch leven. Maar zal ook mee de basis leggen voor toekomstige bemande missies naar de rode planeet.
Laten we toch vooral hopen dat onze groeiende kennis van het heelal – in de eerste plaats door observatie - onze kwetsbaarheid duidelijk maakt.
De strijd om Mars is duidelijk op kruissnelheid gekomen. En dit in een wijzigend geopolitiek, maar ook commercieel opbod. China en de Verenigde Arabische Emiraten hebben intussen ook tuigen in een baan om onze buurplaneet. De Chinezen willen snel werk maken van een landing. Mars is in opmars als nieuwe arena om elkaar de loef af te steken. Om te imponeren met het eigen technologisch vernuft. En straks gaan we Mars ook nog commercieel exploiteren. Elon Musk wil mensen naar Mars brengen. Zijn Tesla Roadster die rond de zon draait met de levensgrote pop Starman aan het stuur en die andere Bowie-klassieker Space Oddity op eindeloze repeat – is een vroege promotie voor een nieuw soort toerisme: ruimtereizen Musk.
Laten we toch vooral hopen dat onze groeiende kennis van het heelal – in de eerste plaats door observatie - onze kwetsbaarheid duidelijk maakt. De beroemde Amerikaanse astrofysicus en wetenschapscommunicator Carl Sagan zei treffend dat ons begrip van de ruimte ons alleen maar kan aanzetten om heel goed voor de aarde te zorgen: ‘the pale blue dot’ is onze enige thuis. Een lichtblauwe stip op een iconische foto die ruimtesonde Voyager 1 vanop zes miljard kilometer maakte. En wist Einstein al niet dat er maar twee dingen oneindig zijn: het universum en de menselijke domheid. En van het universum wist Einstein het nog niet helemaal zeker. Een reden te meer om de oproep van Carl Sagan eindelijk ter harte te nemen. We hebben maar één planeet aarde.