Vorige week kreeg VUB-rector Caroline Pauwels de titel Doctor Honoris Causa toegekend van de ULB. De uitreiking van dit eredoctoraat vond plaats tijdens de officiële sluiting van het voorbije academiejaar aan de zusteruniversiteit van de VUB. De rector maakte tijdens haar speech duidelijk dat er door de samenwerking geen grenzen bestaan tussen beide universiteiten. Pauwels heeft daarom een bijzondere boodschap voor studenten aan beide kanten van de taalgrens: beschouw grenzen niet langer als een belemmering. De brief kan u onderaan integraal lezen.
De brief verscheen eerder op demorgen.be (+).
Beste studente en student aan deze kant van de taalgrens,
Beste studente en student aan de andere kant van de taalgrens,
Op deze Vlaamse feestdag wil ik het over grenzen hebben en vooral dan over hoe ze te overschrijden. Het klimaat is er nochtans niet naar. Zowel de fysieke grenzen, die de coronapandemie ons oplegt, als de steeds harder wordende grens tussen de geesten aan beide zijden van de taalgrens, tussen landen en continenten, hebben een verstikkende impact. Grenzen, van welke aard dan ook, worden steeds meer als onoverkomelijke, diepe barrières ervaren.
Dat hoeft niet zo te zijn. Mij hebben grenzen net altijd aangetrokken, omdat ik ze ervaar als mogelijkheden, als uitnodigingen om ze te overschrijden.
Grenzen hebben me altijd aangetrokken, omdat ik ze ervaar als mogelijkheden, als uitnodigingen om ze te overschrijden.
De eerste grens die ik als kind ontdekte, was de taalgrens. Ik had fijne neefjes die in Wallonië woonden en om met hen te kunnen spelen en communiceren was het een must dat we elkaars taal leerden. Een must, het woord zegt het al: ook het Engels diende zich al snel aan als lingua franca. Het is belangrijk dat je je moedertaal goed beheerst, maar verleg je grenzen. Maak je de drie landstalen eigen. Iedere taal die je leert is een ontdekking en maakt je meer mens. Want met een taal komt een ziel, een cultuur, een uitwisseling die verrijkt.
De grenzen tussen landen... Jullie hebben het niet gekend: de ellenlange files aan de grensovergangen, de papierwinkel, het omwisselen van geld, waarop je keer op keer verlies leek te lijden. Groot waren mijn ergernis en ongeduld omtrent dat grensoponthoud en uitbundig was mijn vreugde toen Europa in 1993 besliste die rompslomp op te heffen. Het voelde aan als een bevrijding, als een openstaande en nooit in één mensenleven te vervullen uitnodiging tot ontdekking van ‘de andere’, van de vele anderen. Vandaag worden er echter opnieuw grenzen getrokken en muren gebouwd. Er is, versta me goed, helemaal niets mis met lokale trots of patriottisme. Maar laat je nooit beperken tot de grenzen van je eigen natiestaat. Sterke wortels hoeven je niet te verhinderen om uit te vliegen.
Iedere taal die je leert is een ontdekking en maakt je meer mens. Want met een taal komt een ziel, een cultuur, een uitwisseling die verrijkt.
Wetenschappelijke grenzen... Grote ontdekkingen vinden vaak plaats op de grenzen van verschillende disciplines, door wetenschappers die ze durven te overschrijden. Ik betreur dan ook dat we jullie aan de universiteit nog te veel in wetenschappelijke disciplines en facultaire silo’s opsluiten. Want de grote maatschappelijke uitdagingen waar we vandaag voor staan vergen een interdisciplinaire en multidisciplinaire aanpak. Dat bewijst de coronacrisis elke dag.
De intergenerationele grens... Ik erger me vaak aan hoe oudere generaties over nieuwe generaties praten. Mensen vergeten dat ze ooit ook zelf jong waren, dat ze ooit zelf ook droomden van een andere wereld. Mij valt net op hoeveel er intergenerationeel van jullie valt te leren: de klimaatmarsen, jullie veerkracht tijdens deze pandemie, jullie effectiever en genereuzer samenleven met en in diversiteit… Laat ons dat intergenerationele leren als een vorm van levenslang leren omarmen.
De grens met wie anders in het leven staat, met wie anders denkt… Dat is wellicht de moeilijkste grens om te overschrijden, maar ook de boeiendste. In die ontmoeting kan, naast het delen van kennis met en over elkaar, ook wijsheid ontstaan. Omdat de ander wel eens gelijk zou kunnen hebben. Ga met iedereen in gesprek, sluit niemand uit.
Grote ontdekkingen vinden vaak plaats op de grenzen van verschillende disciplines, door wetenschappers die ze durven te overschrijden.
Elk jaar organiseren we in de Brusselse Bozar Difference Day, een dag over vrijheid van meningsuiting. Het motto daarvan is: Speak freely, listen respectfully, different opinions matter. Doen alle opinies en zienswijzen er dan toe? Ja, allemaal. In het debat zijn grenzen er om over te steken, niet om anderen op te leggen. Ideeën waar je het niet mee eens bent moet je niet wegdrukken of verbieden, maar moet je proberen te weerleggen, met feiten en argumenten.
De open brief deze week in Harper’s Magazine waarin 150 prominente schrijvers, academici, artiesten waarschuwden dat de vrijheid van meningsuiting in gevaar komt door de zogenaamde cancelcultuur is wat dit betreft een teken aan de wand, net zoals de vele reacties erop.
Wie in een discussie zit, mag een verbaal weerwoord verwachten. Soms kan dat zelfs stevig uitvallen en pijn doen. Dat is de opoffering die we maken in onze vrije democratie waarin we iedereen mogen horen. Maar uitsluiten van het debat, mensen fysiek bedreigen, ontslaan om wat je onwelgevallig is, is uit den boze. Dat is een grens die we moeten trekken.