“Alles is onmogelijk, als je het maar wil.” Het bekende citaat van Johan Anthierens is volgens Caroline Pauwels nog altijd uitermate relevant. De VUB-rector komt aan het woord in de tweedelige docu over de schrijver-journalist, waarvan het eerste deel woensdagavond 17 februari te bekijken is op Canvas.
Afbeelding: © Belga
In 2000 overleed Anthierens op 62-jarige leeftijd aan lymfeklierkanker. Bij zijn nakende dood wenste de schrijver en rebel een eredienst in de grote aula van de VUB. Op 25 maart 2000 was aula Q dan ook tot de nok gevuld. Volgens het verslag in De Morgen was de plechtigheid aan de VUB “de grootste samenscholing van Brel-liefhebbers, Elsschot-fanaten en republikeinen die Knack-journalist Rik van Cauwelaert naar zijn eigen zeggen ooit gezien had. Uit meer dan één toespraak bleek dat het respect voor de professionele kwaliteiten van de overledene groot was. Vooral zijn stijfkoppige onafhankelijkheid werd geprezen.”
Spiegel
“Johan Anthierens was iemand die de samenleving een spiegel voorhield, op zijn eigen onnavolgbare manier”, zegt Caroline Pauwels. “Hij hield het geloof een spiegel voor. Hij hield Vlaanderen een spiegel voor. Hij hield ook het Vlaams-nationalisme een spiegel voor. Enzovoort. Zo iemand mis ik nu. Ook zijn elegante pen. Ik heb het vaak over het belang van meertaligheid. Anthierens was natuurlijk een groot liefhebber van de Franse cultuur en van het Franse chanson, met Brel voorop. Maar meertaligheid bij hem was zeker ook de eigen taal die hij rijker maakte. Hij haalde meer uit de taal. Zijn Nederlands was ongelooflijk rijk.”
"Johan Anthierens was iemand die de samenleving een spiegel voorhield, op zijn eigen onnavolgbare manier" - Caroline Pauwels
GAL
Na de plechtigheid in Aula Q werd de kist van Johan Anthierens naar buiten gedragen door zijn broer Karel en zijn beste vrienden, onder wie Gerard Alsteens, ook bekend als Knack-tekenaar GAL. Gerard Alsteens kreeg in 2019 een eredoctoraat van de VUB. Zo scherp als het potlood van GAL was de pen van Anthierens. In Knack, in De Zwijger, in zijn talloze geschriften en publicaties. Om nog te zwijgen over zijn televisiewerk, als talkshow-host (met zanger Vader Abraham die boos opstapte omdat de vragen te kritisch waren) en als veelgevraagd panellid.
Johan Anthierens was niet alleen scherp en kritisch, maar ook ongemeen grappig en bovenal een stilist in alle opzichten. Niemand schreef als Anthierens, niemand sprak als Anthierens. Zou Johan Anthierens, mocht hij langer geleefd hebben, ook VUB-eredoctor zijn geworden? Caroline Pauwels: “Het hangt er natuurlijk van af hoe zijn verdere evolutie zou geweest zijn, maar een eredoctoraat voor iemand die zo kritisch en vrij dacht, dat zou uiteraard gekund hebben.”
Nogmaals De Morgen over zijn afscheid in Aula Q: “De plechtigheid werd afgerond met een klankfragment van Johan Anthierens, zodat hij zelf het laatste woord kreeg. Ziek en beverig hoorde men hem verklaren: ‘Ik wil een vrij man blijven, en dat in alle opzichten."
Johan Anthierens. Niemands Meester, Niemands Knecht. Tweedelige docu van Guinevere Claeys. Op woensdag 17 en 24 februari om 21u20 op Canvas en via VRT NU. In de tweede aflevering spreekt Claeys met Caroline Pauwels over de vrijmaking van het woord.