Prof. dr. Derya Yüksek is onderzoeker aan het departement Communicatiewetenschappen van de VUB. Al een tiental jaar houdt ze zich bezig met media, vredesopbouw en burgerparticipatie. Met projecten en academisch onderzoek slaat ze een brug tussen deze domeinen. Als kind dat opgroeide in Turkije, was de Golfoorlog in het begin van de jaren ’90 een kantelpunt voor haar.
Vrede gaat over geweldloosheid, vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid in alle relaties
"Zoals vaak geciteerd, is vrede geen bestemming; het is het pad. Het gaat erom hoe je het leven benadert, hoe je je verhoudt tot mensen en je brede omgeving. Vrede als doel betekent dus denken, praten, handelen, vrede zijn en worden in alles wat je doet. Inclusief onderzoek."
Sterk gevoel voor rechtvaardigheid
"Vrede betekent meer dan de afwezigheid van oorlog, of een ultieme staat van volledige harmonie of stilte. Het is een continu, nooit eindigend proces dat erop gericht is onszelf en onze wereld ten goede en ten gunste van iedereen te transformeren. Het omvat vele niveaus en lagen. Van individueel tot collectief, van innerlijke vrede tot wereldvrede. Het gaat om geweldloosheid, vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid in alle relaties. Het vereist respect, empathie, creativiteit, samenwerking en collectieve actie. En misschien nog belangrijker: een vermogen ontwikkelen om dergelijke constructieve transformaties te realiseren."
"Ik heb altijd een sterk gevoel voor rechtvaardigheid gehad, en een visie op een wereld waarin mensen vrij en rechtvaardig leven, zonder oorlogen, armoede en discriminatie. Diepgaand denken over vrede gaat echter vaak gepaard met persoonlijke ervaringen met conflicten, trauma's en soms oorlogen. Als ik erop terugkijk, zie ik dat de Golfoorlog in het begin van de jaren negentig voor mij een beslissend moment was. In die tijd woonde ik als kind in Turkije, relatief dicht bij de regio waar de oorlog aan de gang was. Tot diep in de nacht keek ik op tv naar de oorlog. Ik zag de verwoesting, ik was bang dat zoiets binnenkort zou gebeuren in mijn land, in mijn stad, met mijn familie... Ik had zelfs een kleine schuilkelder gemaakt in ons huis, waar we konden schuilen als dat zou gebeuren. Ik denk dat dit de eerste keer was dat ik die diepe behoefte voelde aan vrede wereldwijd, en om er iets aan te doen.”
Geweld beperkt zich niet tot de oorlogen tussen landen; het kan ook thuis voorkomen, in onze buurt, binnen ons land...
"Toen ik opgroeide, begon ik de verschillende niveaus en dimensies van vrede te herkennen. Geweld bleef niet beperkt tot de oorlogen tussen landen; het kon ook thuis bestaan, in onze buurt, binnen ons land... Het kon fysiek bestaan, in ons gedrag en onze daden, in onze woorden en gedachten, structureel, in onze systemen... Allemaal onderling verbonden, in die zin dat het niet voldoende was dat ik vrede wilde in mijn leven, in mijn gezin, mijn gemeenschap of land. Bovendien was vrede niet iets om op te hopen, maar iets om naartoe te werken. Door alle anderen erbij te betrekken, ermee te communiceren en samen te werken. En ik begon op verschillende manieren in die richting te werken."
Getroffen mensen en gemeenschappen betrekken bij het proces
"Ik had het geluk dat ik van jongs af aan nauw verbonden was met een kunstcollectief, waardoor ik later de kans kreeg om mee te werken aan projecten die kunst gebruikten als instrument voor dialoog en vredesopbouw tussen verschillende en vaak conflicterende landen en culturen. Na verloop van tijd brachten deze ervaringen een diepere interesse en motivatie met zich mee om conflict en vrede te bestuderen, door academisch onderzoek te doen in verschillende contexten."
"Door conflicten geteisterde mensen en gemeenschappen betrekken bij het proces en de noodzakelijke capaciteiten creëren om conflicten te transformeren 'met vreedzame middelen', helpt me grotendeels om dit doel en de bijbehorende waarden te verbinden met mijn onderzoek. In die zin voel ik mij meer dan ooit (intellectueel) thuis. Ik blijf veel leren van deze ervaringen, en werk eraan om deze leerervaringen om te zetten in iets waar ook anderen hun voordeel mee kunnen doen, en aan kunnen bijdragen, via mijn onderzoek."
Verbinding tussen universiteit en de wereld
"Er bestaat een algemene tendens om onderzoek te beschouwen als iets dat te ingewikkeld en onbegrijpelijk is - een werk van specialisten, ver verwijderd van het dagelijkse leven, de behoeften en de zorgen van de mensen. Vaak worden onderzoekers beschouwd als een eliteklasse, die in hun ivoren toren werken en zich bezighouden met het vergaren van specifieke kennis die hen helpt een bevoorrechte status in de samenleving te verwerven. Dit denken wordt helaas versterkt door bepaalde praktijken van sommige academische instellingen en academici, en schept een afstand tussen hen en de maatschappij, tussen de universiteit en de wereld. Het is daarom erg belangrijk om deze twee weer met elkaar te verbinden. Laten zien dat sociaal onderzoek in het bijzonder gaat over het identificeren van problemen in onze sociale wereld en het genereren van manieren om op die problemen te reageren, samen te werken met de mensen die er het meest mee te maken hebben, en op een collaboratieve manier de noodzakelijke kennis op te bouwen."
Kritisch bewustzijn en empowerment
"Ik denk dat communicatie en gemeenschapsparticipatie centraal stellen in mijn onderzoek mij helpt om naar deze doelen toe te werken. Door mijn onderzoek probeer ik theorie met praktijk te combineren. Ik wil het leven van mensen raken, met als doel collectief capaciteiten te ontwikkelen voor positieve transformaties. Zo zijn we in staat ons beste potentieel te ontdekken en te vervullen, ten voordele van iedereen."
"Dit vereist allereerst een kritisch bewustzijn - dat er een potentieel bestaat. En een gevoel van empowerment om ons de vastberadenheid te geven de verschillende factoren die onze potentiële realisaties in de weg staan, te identificeren en aan te pakken. Vervolgens moeten we uitzoeken hoe we dat potentieel kunnen ontwikkelen, activeren en aanboren. Niet alleen individueel maar ook collectief. We moeten leren respect te hebben voor en samen te werken met anderen. Onze capaciteiten te koppelen aan die van hen, en samen op te treden voor onze gedeelde visies en tegen gedeelde obstakels. Zo kunnen we iets bereiken dat groter is dan wat we individueel zouden kunnen bereiken."
Pandemie als moment van reflectie
"Deze tijden hebben goed duidelijk gemaakt hoezeer landen en mensen wereldwijd van elkaar afhankelijk zijn - zoals het besef dat we niet in vrede kunnen leven terwijl anderen sterven en lijden, hoe ver ze ook zijn. Zij toonden ons het belang van de gedeelde waarden van de mensheid, en de behoefte aan meer solidariteit en zorg die, gezien onze onderlinge verbondenheid, iedereen moet omhelzen. De pandemie was, althans voor sommigen, een moment voor bezinning op al deze zaken. Het afgelopen jaar moedigde ons aan op nieuwe, innovatieve manieren te denken en te handelen om deze benarde situatie om te zetten in betere, nieuwe manieren van leven en omgaan met elkaar.”
"Ik zie de uitweg uit deze stemming in het omzetten van onderzoek in iets zinvols en nuttigs. Het nieuwe onderzoeksproject waaraan ik werk, "Collective Imaginaries for the Post-Pandemic World", heeft precies dit doel. Dit participatief mediaproject brengt jongeren met verschillende achtergronden met elkaar in contact om hun pandemie-ervaringen te delen en hun gedeelde toekomstvisies te verkennen en te documenteren. Ik wil onderzoeken hoe we met deze ervaringen collectieve jeugdvisies voor de post-pandemische wereld kunnen ontwikkelen en daarnaar handelen. Daarbij zijn belanghebbenden en beleidsmakers op lokaal, nationaal en EU-niveau betrokken."
Vrede als levensdoel
"Ik heb, in de woorden van de Braziliaanse geleerde Paulo Freire, een 'kritische hoop': hoop die voortkomt uit een kritisch begrip van de wereld, en die gevoed wordt door de motivatie van actie voor positieve verandering. Dit is zowel een persoonlijk als een professioneel doel waar ik graag naartoe wil blijven werken. Voor mij is dit de betekenis van vrede als levensdoel, en de beloningen zijn van onschatbare waarde: het overvloeiende geluk en de tevredenheid die het gevolg zijn van de voortdurende ontwikkeling en vervulling van je beste potentieel, voor jezelf, voor anderen, voor je omgeving en voor het leven.
Wil jij ook je purpose vinden en mee strijden voor rechtvaardigheid? Kijk dan eens bij De Wereld Heeft Je Nodig bij Peace.